Kunstwerk van de dag
Met het Kunstwerk van de Dag verbinden we dagelijks een kunstwerk aan een van de concertprogramma’s. Soms ligt de link voor de hand, soms is deze verrassend of onverwacht. Met vandaag een beeldhouwwerk: Orpheus en Eurydice van Auguste Rodin (ca. 1893).
Het beeld laat een van de meest aangrijpende momenten uit de Griekse mythologie zien. Orpheus heeft met zijn muziek de goden van de onderwereld weten over te halen om zijn geliefde Eurydice terug te geven. Maar op het allerlaatste moment kijkt hij om, tegen het verbod in. En juist daardoor verliest hij haar voorgoed.
Rodin heeft dit moment in marmer vastgelegd: Orpheus staat al bijna in het licht, Eurydice blijft nog in de schaduw. Hun houding is gespannen: aan de ene kant hunkeren de twee naar elkaar, maar ook dreigt de scheiding – een contrast tussen hoop en vrees.
De mythe van Orpheus en Eurydice vormt ook de kern van een van de grootste opera’s van Claudio Monteverdi: L’Orfeo. Dit is niet alleen een liefdesdrama, maar vooral ook een ode aan de macht van muziek. Orpheus’ liederen weten de poorten van de onderwereld te openen, maar zijn menselijke zwakheid wordt hem fataal: één blik achterom en Eurydice glipt voorgoed weg. Monteverdi verklankt dat moment in muziek die zowel troostrijk klinkt als het verlies onontkoombaar maakt.
Wat Monteverdi’s aanpak zo vernieuwend maakt, is zijn keuze om de tekst leidend te laten zijn. De muziek volgt de betekenis van elk woord, elk gevoel krijgt zijn eigen melodisch gebaar en kleur. Zo ontstaat een intens werk waarin taal en klank volledig samensmelten. Het koor neemt hierin een bijzondere plaats in: niet zomaar achtergrond, maar een stem van de gemeenschap, een getuige en geweten dat het lot van Orpheus nog dieper laat binnenkomen.
In Rodins beeld en Monteverdi’s muziek komen dezelfde vragen samen: hoe sterk is kunst werkelijk, kan zij de dood overwinnen, of geeft zij ons slechts een glimp van troost? Beiden geven hetzelfde antwoord: kunst kan het lot niet veranderen, maar zij kan het wel onvergetelijk uitbeelden – in marmer, in klank, en in het verhaal van Orpheus dat ons steeds opnieuw weet te raken.
