Les voix humaines – de menselijke stemmen – is de titel van een van de bekendste werken van de Franse barokcomponist Marin Marais. Hij laat de stemmen echter niet horen in zang, maar in de snaren van de viola da gamba. Deze wonderlijke paradox geeft meteen de contouren aan van dit festivalthema: al sinds mensenheugenis is muziek niets anders dan het laten horen van de menselijke stem. Maar dat gebeurt op steeds nieuwe manieren, in de grootste verscheidenheid, en zeker niet alleen in zang.
We komen voortdurend stemmen tegen in de geschiedenis van de muziek. Mensen spreken, schreeuwen, zingen, ze gebruiken hun lichaam, instrumenten en objecten als stem. Stemmen kunnen gelijkwaardig communiceren, zoals in de Franco-Vlaamse polyfonie. Of ze zijn hiërarchisch georganiseerd, zoals in de muziek van de hoogbarok. Overigens krijgt niet iedereen altijd een stem. In de katholieke kerk mochten vrouwen lange tijd hun stem niet laten klinken. Ze werden vervangen door jongenssopranen of gecastreerde mannen, die wel het recht hadden om te zingen.
Je stem verheffen is niet altijd een vriendelijke aangelegenheid: je kunt het oneens zijn met elkaar, je kunt met elkaar argumenteren, je kunt oorlog voeren. Ook het kleineren van stemmen is een beproefd middel. Er zijn talloze beschrijvingen uit de 16de, 17de en 18de eeuw waarin de lelijke stemmen van vijandige naties en de mooie stemmen uit eigen land tegen elkaar worden uitgespeeld. En sommige stemmen zijn bijna niet meer te horen, zoals die van tot slaaf gemaakten of die van onderdrukte gemeenschappen. Toch zijn ook deze stemmen vaak bewaard in melodieën, ritmes en liederen. Soms kunnen we ze weer laten klinken.
Het repertoire voor de stem is eindeloos, van gregoriaanse monodie en troubadourslyriek tot luitliederen en airs de cour. We hebben aandacht voor de masque, van het Bourgondische hof tot bij de Tudors, en de semi-opera’s van Blow en Purcell. Natuurlijk is dit het festival waar we zelf gaan zingen. We richten een festivalkoor op voor amateurzangers die met professionals aan de slag kunnen. En wie weet is dit koor wel een langer leven beschoren dan enkel deze zomer? De vocale sterren die tijdens de concerten als solisten op het podium staan, laten we doen wat niemand hun nog durft te vragen: gewoon meezingen in het koor!
